Leven & lot, het inmiddels klassiek geworden meesterwerk van Vasili Grossman (1905-1964), is zelfs in de bewogen geschiedenis van de Sovjetcensuur een uitzonderlijk geval. Het boek staat bekend als roman die werd 'gearresteerd', terwijl de auteur ongemoeid werd gelaten.
In februari 1961, drie maanden nadat Grossman zijn boek had voorgelegd aan de redactie van het tijdschrift Znamja, verschenen er twee agenten van de KGB aan zijn deur met een huiszoekingsbevel. Vadim Kozjevnikov, de tijdschriftredacteur die had toegezegd Leven & lot in afleveringen te publiceren, was zo geschrokken van wat hij onder ogen kreeg dat hij het manuscript, zonder de auteur op de hoogte te stellen, had doorgestuurd naar de veiligheidsdienst.
Het appartement van de schrijver werd grondig doorzocht en alles wat verband hield met de roman werd in beslag genomen: alle uitgetypte exemplaren, het oorspronkelijke manuscript, de kladversies en de aantekeningen voor het boek. Vervolgens werd Grossman beleefd verzocht de veiligheidsagenten te begeleiden naar de adressen waar zich afschriften bevonden - bij zijn typiste werden behalve haar exemplaar ook het carbonpapier en het typelint dat ze had gebruikt geconfisqueerd - waarna hij weer netjes thuis werd afgezet. De Sovjetstaat had geleerd van de ontluisterende affaire rond Boris Pasternak, wiens Dokter Zjivago triomfen vierde na de publicatie in het buitenland: ze deed er alles aan om Leven & lot op een geruisloze, onberispelijke manier te laten verdwijnen.
Dirk De Wachter: “De beste roman van de twintigste eeuw, ik ben graag wat overdrijvend, of een die ik graag aanraad, is Leven en Lot van Vasily Grossman, dat is een fantastisch boek. Dat is eigenlijk de Oorlog en Vrede van de twintigste eeuw. Het speelt tegen de achtergrond van de oorlogssituatie van het Beleg van Stalingrad in ’42. We volgen kleine mensen en hun lotgevallen en hun stream of consciensness tegen de achtergrond van die oorlog. Formidabel boek. Over het hele leven. In het midden van het boek staat er een beschrijving van een concentratiekamp. Vasily Grossman was een van de eersten die een concentratiekamp kon bezoeken als journalist. En in dat concentratiekamp is er een man, een soort profeet en die weet dat hij gaat sterven en die spreekt, echt waar, over ‘het kleine goede’. Het concept dat ik heel erg vaak citeer vanuit het Levinasiaanse denken." – Bron 1 | 2 | 3
Als abonnee van de Boekdelen nieuwsbrief ontvang je maximaal 1x in de week de beste leestips en interviews in je mailbox. Bovendien maak je iedere maand kans op gratis boeken!
