Sholeh, hoe gaat het met je?
Goed, vandaag is mijn boek 1 jaar oud. Het viert zijn verjaardag, want wanneer wordt een boek geboren? Een beetje raar, maar het voelt goed. En de zon schijnt.

Heb je de eerste verjaardag gevierd?
Nee nog niet, ik weet eigenlijk niet wat ik moet doen. Van binnen heb ik het wel gevierd. Ik ben er toch wel trots op. Er zijn het afgelopen jaar veel mooie dingen gebeurd. Ik ben al toe aan de negende druk en was genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. Heb veel interviews gedaan, maar het belangrijkste is het enthousiasme van de lezers. Dat had ik echt niet verwacht, vooral niet tijdens de lockdowns. Maar soms gaan dingen beter dan je denkt!

Hoe is het boek ontstaan?
Ik keek elke dag vanuit ons huis naar een mooie oude boom. Op een dag kreeg ik een bericht van de gemeente dat de oude bomen in de omgeving gekapt zouden worden. Ik weet niet wat het was, maar het deed echt iets met me. Ik heb toen meteen de eerste twee hoofdstukken geschreven. Ik vroeg me af waarom ik zo verdrietig werd van een boom en wat een boom voor mij kon betekenen. Zo begon het eigenlijk vanzelf. Er zat al een verhaal in me, maar ik had iets nodig om het eruit te krijgen. Die boom leeft trouwens nog! En misschien is het toeval, maar ik zie heel vaak afgezaagde bomen. Die horen bij de tragedie van het leven in de stad, denk ik.

Voel je het als schrijver wanneer je iets goeds in handen hebt?
Nee, ik vind het alleen belangrijk om te schrijven vanuit mijn hart. Ik wil er niet te veel mee bezig zijn en denken ‘het moet zo zijn of juist zo’. Ik luister ook niet naar andere mensen. Maar voor het boek uitkwam, had ik echt geen idee.
‍

Ik vind het alleen belangrijk om te schrijven vanuit mijn hart.

‍
Had je wel een strak plan voor je boek?
Ik begin pas met schrijven als ik precies weet wat ik ga schrijven. Het begint in mijn hoofd; inspiratie opdoen. Als ik eenmaal weet wat het verhaal moet worden, schrijf ik het bijna in één keer. Het idee had ik al zeker twee jaar in mijn hoofd, maar ik heb het boek binnen drie maanden geschreven.

Verandert er tijdens het schrijven nog veel?
Jazeker! Als je een boek schrijft, heb je natuurlijk een redacteur. Je hebt te maken met een andere mening en voert gesprekken. Dat levert soms nieuwe inzichten op, maar het boek blijft het mijne. Je kunt oneindig doorgaan met het verder verbeteren van je boek terwijl het alleen maar slechter wordt.

Is het lastig om een redacteur in je schrijfproces toe te laten?
‍Tijdens het schrijven wil ik zelf schrijven. Ik wil nooit dat iemand meeleest. Maar na het schrijven komt de redacteur. Die had ik voorheen ook weleens, bijvoorbeeld voor een artikel of kort verhaal. Dan duurt het maar even en soms dacht ik dat ze eigenlijk helemaal geen idee hadden, alsof ze veel te snel hadden gelezen. Daar werd ik heel hopeloos van. Met mijn eigen boek had ik het gevoel dat mijn redacteur heel goed begreep wat ik wilde zeggen. Langzaamaan kregen we ook een heel goede relatie, echt leuk. Het had ook een redacteur kunnen zijn die het ‘gewoon niet snapt’. Met hem had ik dat gevoel helemaal niet. Dankzij hem kon ik nog dieper in mezelf gaan. Gesprekken met hem voelden af en toe bijna als therapie. Ik denk niet dat iedereen dat geluk heeft.

Hoe is de stap van poëzie naar literatuur voor jou?
Poëzie is voor mij ook literatuur; ik heb nooit een stap gemaakt. Ik maak altijd poëzie en schrijf altijd proza. Soms een combinatie, soms naast elkaar. Ik zie niet zoveel verschil.Als ik het zie, weet ik wat poëzie of proza is, maar voor mezelf kies ik nooit bewust voor een van de twee. Sommige ideeën eisen proza omdat je meer ruimte nodig hebt of omdat iets eenvoudig en direct verteld moet worden. Maar soms is een gedicht al genoeg. Mijn aanpak is ook niet bewust anders.

Schrijf je in het Perzisch of het Nederlands?
Ik begon met schrijven in het Perzisch en dan vertaalde ik het naar Nederlands, om mijn ideeën zo snel mogelijk op papier te krijgen. Maar ik begon steeds meer direct in het Nederlands te schrijven. Hoe emotioneler het verhaal werd, hoe makkelijker het was om dat te doen. Dan heb je wat minder emotie en kun je makkelijker schrijven wat je denkt en voelt. Zonder dat het meteen heel erg zwaar wordt. Maar ik schrijf nog steeds in beide talen. Het is ook afhankelijk van het thema: sommige dingen zijn echt Nederlands, die moet ik dan ook in die taal opschrijven.

Is het resultaat dan ook anders? Stel dat je hetzelfde verhaal in beide talen schrijft?
‍Ik denk niet dat ik een andere stijl heb in het Nederlands, maar over bepaalde thema’s kan ik gewoon niet in het Nederlands of het Perzisch schrijven. Ik word geen ander persoon, maar het ziet er misschien wat anders uit. Alsof je je hebt verkleed, haha.

Wat voor boeken lees je zelf graag?
Als iets me leuk lijkt, lees ik het. Ik ben niet op zoek naar iets speciaals. Wie ik erg kan waarderen en met wie ik me erg verbonden voel, is Hermann Hesse. Ik las hem al toen ik tien was.Nu herlees ik zijn boeken in het Nederlands en vind ik ze nog steeds geweldig, heel anders. Vooral Siddhartha en Demian zijn mijn favorieten.
‍

Er gebeurt bijna niks en de personages zijn simpele mensen. Toch blijf je na het lezen jarenlang aan de boeken denken.

‍

Wat spreekt je daarin zo aan?
Zijn kijk op het leven, de mensen en de natuur. Hij doet je vragen stellen zonder antwoord te geven. Dat vind ik heel inspirerend, ik heb dat niet bij zoveel boeken. Je komt nieuwe en andere dingen tegen. Tegelijkertijd zijn de verhalen heel simpel: er gebeurt bijna niks en de personages zijn simpele mensen. Toch blijf je na het lezen jarenlang aan de boeken denken. Dat is de grote kracht van een schrijver: iets vertellen zonder het te vertellen.

Wat heb je verder voor tips?
Een van de eerste literaire boeken die ik las, is Witte nachten van Dostojevski. Bij hem maakte ik op jonge leeftijd kennis met literatuur. Ik las het en begreep het, dat vond ik interessant. Het is net als Hesse heel simpel, maar je voelt dat er meer achter zit.
‍

Als iedereen dit boek had gelezen, was er bijna geen oorlog meer.

Ik heb ook een Engels boek gekozen, de Nederlandse versie is lastig te krijgen. Het heet Johnny got his gun, geschreven door Dalton Trumbo (En Johnny trok ten strijde, red.). Ik lees niet veel over oorlog, ik word er heel depressief van. Dit gaat wel over oorlog, maar je zit in het hoofd van een soldaat zonder armen, benen of gezicht. Dat maakt het heel heftig. Als iedereen dit boek had gelezen, was er bijna geen oorlog meer. Het geeft een geweldig inzicht in wat oorlog met één persoon kan doen. Ik vind het een heel belangrijk boek.

Als je niet over oorlog leest, waarom heb je dit dan wel gelezen?
‍Dat is gewoon toeval. Bijna alle boeken die ik lees, kom ik ergens tegen. Ik lees nooit de beschrijving, maar volg mijn gevoel.

Ik heb nog een heel oud boek vaneen van mijn favoriete schrijvers: Milan Kundera. Het heet De ondraaglijke lichtheid van het bestaan. Ook weer over grote thema’s, diep in jezelf gaan.

En mag ik nog meer tips noemen? De vreemdeling van Albert Camus!

Wat voor gevoel krijg je bij dat boek?
Een van de grootste missies van kunst en cultuur is mensen het gevoel geven dat ze niet de enige zijn die iets heeft meegemaakt, dat ze niet alleen zijn. Ik denk dat De vreemdeling je zo’n gevoel geeft. Je leest het verhaal van iemand die zich echt eenzaam en raar voelt; dat soort gevoelens hebben wij allemaal weleens. Dat vond ik vooral heel mooi. En het gevoel dat ik niet de enige gek in de wereld ben.

Je noemde Hermann Hesse al. Zijn De steppewolf gaat daar ook over. Is het een thema dat je aantrekt?
‍Haha, alleen de gekken! Ik voel me regelmatig een outsider, maar ik denk dat iedereen wel iets geks heeft. Als je iets doet met kunst, is het ook een manier van communiceren met de wereld. Dat kan niet op een gewone manier.

Lees je ook Nederlandse schrijvers?
Ik heb heel veel verhalen van J.M.A. Biesheuvel gelezen. Vooral toen ik begon met Nederlands leren. Zijn verhalen zijn simpel om te lezen en je komt er makkelijk doorheen. Ik vond ze heel inspirerend, een beetje vergelijkbaar met Dostojevski: simpele persoonlijkheden en situaties, maar het doet wel iets met je. Bovendien ben ik een fan van korte verhalen en die worden niet zoveel uitgegeven. Het korte verhaal verdient echt liefde! Uitgevers moeten ze ook gewoon durven uitgeven. Ze passen perfect bij deze tijd waarin mensen zich steeds minder lang kunnen concentreren.

‍

Het korte verhaal verdient echt liefde!

Er is ook een Duitse schrijver, Heinrich Böll. Ik heb een boek in het Perzisch, maar de originele titel is Frauen vor Flusslandschaft (in het Nederlands vertaald als Vrouwen voor rivierlandschap, red.). Hij is vooral bekend van De clown, maar ik vind dit boek ook heel mooi. Eerlijk gezegd weet ik niet waarom ik hem zo goed vind. Ik krijg er een goed gevoel bij! Het is een oud boek en die sfeer spreekt me aan. Alsof je in een andere stad en tijd bent; je gaat met het boek op reis. Toen ik voor het eerst in Europa kwam, voelde het alsof ik het al een beetje kende. Dat komt doordat ik zoveel Europese boeken gelezen heb.

Het laatste boek is van Gabriel Garcia Marquez, ik denk dat iedereen het wel kent: Honderd jaar eenzaamheid. Dit was het allereerste boek waarin ik kennismaakte met magisch realisme. Toen ik het las, vond ik het heel spannend dat een schrijver een nieuw genre kan scheppen. En het is sowieso een heel mooi boek. Marquez is heel goed in het beschrijven van dingen. Ik weet niet of ik het boek nu nog eens zou lezen; misschien is het nu een beetje saai. Maar vroeger was het erg indrukwekkend.
‍

Veel mensen zien het niet als beroep en denken dat je het ’s avonds naast je ‘echte werk’ doet.

‍
Hoe verklaar je jouw succes?
Poeh, ik denk eigenlijk twee dingen. Ik schrijf met mijn hart, niet omdat het moet of omdat iemand me iets vraagt. En het tweede is concentratie. Ik focus me heel erg op schrijven en lezen. Ik heb bijna geen andere hobby’s, ben echt een nerd haha. Als je echt iets wilt doen, heb je bijna geen tijd meer voor iets anders. Dat is met schrijven niet anders. Veel mensen zien het niet als beroep en denken dat je het ’s avonds naast je ‘echte werk’ doet. Soms duurt het ook echt lang voor je resultaat ziet. Als schrijver zit je vaak uren in je eentje en heb je geen idee wat er gaat gebeuren, of mensen het leuk vinden en of het überhaupt uitgegeven wordt. Om daar doorheen te komen, heb je veel intrinsieke motivatie nodig.
‍

Het is leuk als je talent hebt, maar het is niet noodzakelijk en het is niet genoeg.

‍
En veel talent?
Ja, dat is belangrijk, maar er zijn veel talentvolle mensen die niets met hun talent doen. En er zijn ook heel succesvolle mensen die op het eerste gezicht niet veel talent hebben. Het is leuk als je talent hebt, maar het is niet noodzakelijk en het is niet genoeg. Misschien klinkt het negatief, maar je moet ook eigenwijs zijn. Voor mijn boek uitkwam, kreeg ik best veel opmerkingen van andere redacteurs over mijnverhalen of gedichten. Zij vonden het dan weer geen verhaal, of geen gedicht. Maar als je er zelf in blijft geloven en niet  te veel naar anderen luistert, kun je ver komen. Is dat een verklaring?

Je persoonlijke verhaal is indrukwekkend. Je bent relatief kort in Nederland, hebt de taal geleerd én kunt er poëzie mee schrijven! Nu heb je erkenning gekregen. Verandert dat iets?
Nou, dankjewel! Nee, eigenlijk niet. Je krijgt natuurlijk complimenten, je wordt serieus genomen en krijgt meergeld. Al die dingen helpen je om minder te twijfelen, maar dat duurt maar even.Ik word blij van een positieve recensie of dankbare lezer, maar dat is het dan ook. Ik heb het gevoel dat ik meer aandacht heb gekregen, maar ik doe nog steeds hetzelfde als altijd.
‍

Ik geloof dat dit boek succes heeft omdat ik het vanuit mijn hart heb geschreven.

‍
Werkt die aandacht niet verstikkend?
Nee, ik geloof dat dit boek succes heeft omdat ik het vanuit mijn hart heb geschreven. Ik ga dat weer zo doen. Uiteindelijk weet je het nooit. Er zijn miljoenen boeken en films die nooit aandacht krijgen. En heel veel matige dingen die heel veel aandacht krijgen. Het is afhankelijk van de tijd; het gaat niet alleen maar om jouw werk.

Ben je al met een nieuw boek bezig?
Ja, een soort van. Meer in mijn hoofd dan op papier. Ik heb een ruw idee en schrijf af en toe wat inspiratie op. Maar elke dag schrijven? Dat is er nog niet van gekomen.

‍Is er een boek dat iedereen zou moeten lezen?
Ik denk dat iedereen Siddhartha van Hermann Hesse moet lezen. Het is heel dun, dus dat moet lukken!

En zagen we net Nijntje voorbijkomen op je scherm?
Ja, dat wilde ik laten zien. De boeken die ik als kind las, waren allemaal Perzisch. Maar de serie van Nijntje was een van de eerste Nederlandse boeken die ik las. Als je begint met het leren van een taal, vraag je je af of het ooit lukt. Als je hem dan spreekt, vraag je je af of je hem ooit kunt schrijven. Dankzij kinderboeken lees je snel en makkelijk, en je krijgt er veel motivatie van. Het helpt me bij het begrijpen van de cultuur, hoe het hier werkt. Ik heb veel respect voor Nijntje, het eerste Nederlandse boek dat ik uitlas, haha!

Ben je er al achter hoe het hier werkt?
Nou, een beetje. Ik weet niet of ik nu echt weet hoe het werkt. Het maakt wel verschil dat ik de nostalgie van Nederland nu een beetje ken. Het is bijvoorbeeld heel vervelend als je aan tafel zit en iemand iets citeert uit een boek, liedje of film en dat iedereen weet waarover het gaat, behalve jijzelf. Dat gevoel wil ik niet hebben. Het is niet helemaal weg, maar het werkt wel een beetje.

En ik heb trouwens nog één boek dat niks met literatuur te maken heeft. Ik lees namelijk bijna nooit non-fictie en het is een beetje cheesy, maar ik vind het wel een belangrijk boek: The Secret. Ik ben het er niet helemaal mee eens, het is namelijk nogal Amerikaans, maar het is wel inspirerend. Het helpt je te concentreren op wat je echt wilt, nooit op te geven.
‍

Natuurlijk schrijf je er niet direct een bestseller door, maar het is een goede oefening.

‍
Toen ik het voor het eerst las, schreef ik mijn dromen op en vroeg ik mezelf af waar ik over vijf of tien jaar zou staan. Dat heb ik toen een tijdje volgehouden, maar het verwaterde. Toen ik begon met mijn boek, wilde ik het weer doen. Het zorgt ervoor dat je elke dag even stilstaat bij wat je wilt bereiken. Als je je doelen steeds terugleest, neemt dat twijfel weg; het maakt dingen duidelijk en helpt bij je focus en motivatie.

Als je opschrijft dat je een bestseller wilt schrijven en je leest het later, dan ga je toch fantaseren: stel je voor dat het echt gebeurt! Natuurlijk schrijf je er niet direct een bestseller door, maar het is een goede oefening.

Van wie zou je graag leestips ontvangen?
Dat vind ik heel moeilijk, maar toen ik Nederlands leerde, keek ik veel televisie. Het helpt bij het ontdekken van de cultuur. Ik keek van alles en toen kwam ik Lauren Verster tegen. Ik vond het interessant hoe makkelijk en open ze in gesprek ging met zoveel verschillende mensen. Echt inspirerend en ik ben benieuwd wat zij zoal leest.

En tot slot: met welke schrijver zou je weleens een avondje willen eten?
Ik wilde heel graag thee drinken met Maarten Biesheuvel. Het ging niet zo goed met hem, dus ik durfde het nooit te vragen. Maar het lijkt me leuk om gewoon met hem te kletsen; ik vind hem heel puur en kinderlijk. Tegelijkertijd is hij ook heel wijs en die combinatie vind ik heel leuk. Maar helaas … (Biesheuvel overleed in 2020, red.)

En als het zou kunnen, zou ik graag koffiedrinken met Marieke Lucas (Rijneveld, red.), maar dat kan ik zelf denk ik wel regelen, haha.

‍

–––––––––––––––––

Bekijk hier alle door Sholeh Rezazadeh aanbevolen boeken.

De hemel is altijd paars is verkrijgbaar via Libris.nl en Bol.com. Volg Sholeh op Instagram, Twitter en Facebook of bezoek sholehrezazadeh.nl voor meer informatie. Foto: Frank Ruiter