Superleuk dat jullie me gevraagd hebben. Ik moest er even over nadenken wat ik zou kiezen, maar ik heb gekozen voor boeken die niet gerelateerd zijn aan mijn werk. Juist omdat ik erin geloof dat je je werk uiteindelijk beter doet als je je breed ontwikkelt, zeker in mijn vak. Ik ben dus gewoon mijn boekenkast langs gelopen en heb gekeken ‘oké, wat vond ik nou de beste boeken die ik heb gelezen en welke rode draad zit daarin?’

De rode draad is dat die boeken eigenlijk allemaal een eigen of een ander perspectief geven, bijvoorbeeld op een tijdsbeeld. En juist voor mijn vak is het heel belangrijk dat je altijd oog houdt voor verschillende perspectieven. Dat je niet met oogkleppen op slechts één manier naar onderwerpen kijkt. Dus dat zit er heel erg in. Ik ben zelf historica en het viel me wel op dat veel van mijn favoriete boeken over het verleden gaan. Dus historische romans. En ook wel een aantal boeken waarin de natuur een belangrijke rol speelt of waar humor in zit. Ik vind het erg knap als je humor in een boek weet te brengen terwijl het over zware onderwerpen gaat.

‍

Juist voor mijn vak is het heel belangrijk dat je altijd oog houdt voor verschillende perspectieven. Dat je niet met oogkleppen op slechts één manier naar onderwerpen kijkt.

‍

‍Zijn er criteria waarop je boeken selecteert? Of ben je daar nu in retrospect achter gekomen?
‍Nee totaal retrospect! Dat is juist het grappige dat ik dat dankzij jullie nu zie. Ik heb daar nog nooit over nagedacht. Het is helemaal niet zo dat ik automatisch historische romans zocht, het gebeurde gewoon. Heel grappig, maar ik heb niet alleen maar geschiedenis. Ik hou ook erg veel van poëzie. Dus ik heb er ook twee poëziebundels bij zitten.

Je hebt een ontzettend drukke baan en bent soms hele dagen aan het rennen. Kom je dan überhaupt nog toe aan lezen of ontspanning? 
‍Ja, daarom heb ik ook dichtbundels erbij. Lezen helpt mij enorm om even los te komen van het dagelijkse werk, maar dan mag het niet werk-gerelateerd zijn. Ik lees bijvoorbeeld graag dichters, van wie ik weet dat ik ze goed vind, voor ik ga slapen. En ik hou echt van lezen. Het komt er helaas niet altijd van, maar ik lees best regelmatig een boek. Meestal in het weekend, of tijdens een reces.

Doordeweeks is het meestal heel moeilijk. Ik reis met de trein en er zijn periodes dat ik bewust een boek lees in plaats van allerlei stukken voor mijn werk.

Je hebt een loopje langs je boekenkast genomen. Wat is het eerste boek je graag met onze lezers wilt delen?
‍Van één boek wist ik het meteen en de rest volgde daarna. Het boek dat ik sowieso wil noemen, is misschien wel het beste boek dat ik ooit gelezen heb. En het is helemaal niet bekend. Het boek heet The Long Song, Het lange lied dus. Het is geschreven door Andrea Levy, een Jamaicaans-Engelse schrijfster.
‍

Er zit een soort lichtvoetigheid in The Long Song, zonder dat die de zwaarte van het thema ondermijnt. Dat vind ik echt héél erg knap.

‍
Het is – uiteraard - een historische roman, die speelt in Jamaica in de negentiende eeuw. Het boek is geschreven vanuit het perspectief van een tot slaaf gemaakte vrouw. Die uiteindelijk de afschaffing van de slavernij heeft meegemaakt. En het is zó’n goed boek! Het verhaal is natuurlijk erg heftig en aangrijpend. De hoofdpersoon wordt als jong meisje door - ik geloof - de zus van de plantagehouder weggehaald bij haar moeder. Vreselijk hoe dat wordt beschreven, om nog maar te zwijgen over alles wat ze op de plantage meemaakt. Wat ik zo knap vind aan het boek, is dat er ook een soort gevoel voor humor in zit. Zo zit er een heel aparte, beetje lachwekkende karakterisering van die zus van de plantagehouder in. Er zit een soort lichtvoetigheid in The Long Song, zonder dat die de zwaarte van het thema ondermijnt. Dat vind ik echt héél erg knap.

Het stoort je dus niet? 
‍Nee, helemaal niet. Je moet het echt lezen. Het is gewoon een heel goed boek. De humor zit er op een heel natuurlijke manier in. Levy was in 2010 ook genomineerd voor de Booker Prize, er is dus wel erkenning voor de kwaliteit van dit werk. Maar ik ben nog geen Nederlander tegenkomen die dit boek kent. Dus ik ben een soort missionaris; ik wil aan iedereen laten weten dat dit zo’n mooi boek is. [lacht]

Is het wel in het Nederlands vertaald?
‍Ja, maar ik heb het in het Engels gelezen omdat het in die taal geschreven is. 

Doe je dat altijd?
‍Meestal wel. Mijn Engels is redelijk goed. Dus ik vind het ook leuk om in het Engels te lezen.

Wat is je volgende 'must read'? 
‍Dat is een boek van Oek de Jong: Pier en oceaan. Ik las het een paar zomers geleden en was er helemaal vol van. Het is een familiegeschiedenis in twee delen over drie generaties van één familie: opa, vader en zoon. Het behandelt veel Nederlandse geschiedenis van 1944 tot begin jaren zeventig. 

Het verhaal speelt zich voor een groot deel af in een kleine, strenge, christelijke gemeenschap in Zeeland. Dus je leert heel veel van die tijd: hoe de strenge gewoontes toen waren en hoe het Christendom op mensen drukte. Maar het is ook op een persoonlijk niveau erg interessant.

Het interessante aan de karakters is dat ze zich los proberen te maken en zichzelf proberen te ontwikkelen. Wat ik ook heel mooi vind, is dat veel karaktereigenschappen helemaal niet tijdgebonden zijn. Of je nu in de jaren vijftig of in het heden leeft: veel is simpelweg menseigen. Knap als dat op een goede manier in een historisch verhaal tot zijn recht komt. En in dit boek zitten ook echt prachtige natuurbeschrijvingen. Over de eenzaamheid die er was, de open natuur en de dreiging van het water, de watersnoodramp komt er ook in voor. Er komt erg veel samen, het is echt een prachtig boek.

Zit dat dan vooral in het verhaal zelf, of ook in de schrijfstijl?
‍Schrijfstijl … voor mij is het verhaal uiteindelijk nooit genoeg, de stijl van de schrijver is voor mij heel erg bepalend. Je kunt over iedere tijd wel iets schrijven, maar veel is dan gewoon niet goed genoeg. Oek de Jong kan gewoon echt goed schrijven. Hij weet de juiste woorden te vinden om de natuur en gevoelens te beschrijven. En daarbij durft hij taboes te doorbreken. In het boek zit een getrouwde vrouw die een – platonische – relatie heeft met een andere vrouw. Dat was in die tijd natuurlijk ‘not done’. Ik vind het mooi om te lezen dat dat in die tijd, dus de jaren vijftig, ook al gebeurde. Of je nou in de jaren vijftig in een soort zwartekousengemeenschap woonde of niet; het hoorde toen ook bij het leven. Het werd alleen niet uitgesproken.

Je zei net dat je, omdat je weinig tijd hebt soms naar poëzie grijpt. Als je wel aan een roman toekomt, lees je dan snel?
‍Ja, ik ben een snelle lezer. Ik lees ook vaak iets gewoon tussendoor. Ik had bijvoorbeeld een tijdje terug het boekenweekgeschenk gelezen van Ilja Leonard Pfeijffer (Monterosso mon amour, red.). Dat is een dun boekje. Dat lees ik gewoon in een dagje of middagje even uit. Vond ik ook heel goed trouwens. Staat niet op mijn lijstje, maar vond ik wel een leuk boekje. 

Leg je een boek wel eens weg of lees je alles uit? 
‍Ik lees bijna altijd alles uit, maar bij non-fictie komt het weleens voor dat ik een boek niet uitlees. Dan boeit het me te weinig of wil ik feiten tot me nemen.
‍

Als je mij dit vertelt, haak ik normaal gesproken al af. Ik heb er helemaal niks mee. Maar het was zo goed en fascinerend geschreven dat ik er helemaal ingezogen werd. 

‍
Het klinkt alsof je onbewust min of meer dezelfde boeken kiest. Of in ieder geval bepaalde thema’s. Hoe bepaal je welk boek je gaat lezen of wat je aanschaft? 
‍Ja, dat is een goede vraag. Nu ik erover nadenk … ik heb een heel afwijkend boek op mijn lijstje staan. Ik hou totaal niet van science fiction, maar ik heb een vriendin met wie ik het bijna altijd eens ben. Behalve als het om boeken of films gaat; dan vinden we vaak het tegenovergestelde. Zij houdt bijvoorbeeld wel van science fiction en gaf me het boek The Book of Strange New Things van Michel Faber. Ik besloot uit mijn comfortzone te stappen en het te lezen. En ik heb het boek nu op mijn lijstje staan want ik vond het dus heel goed. Soms zoek ik nieuwe dingen op. In dit geval omdat het van mijn vriendin kwam van wie ik weet dat ze een goede smaak heeft. 

Het boek gaat over een zeer gelovige missionaris. Wat (gelovig, red.) ik zelf helemaal niet ben. Hij gaat naar een andere planeet om een soort figuren - het zijn geen mensen – te bekeren. Als je mij dit vertelt, haak ik normaal gesproken al af. Ik heb er helemaal niks mee. Maar het was zo goed en fascinerend geschreven dat ik er helemaal ingezogen werd. 

Smaakt dat dan naar meer science fiction? 
‍Nee hoor, dit is het. Maar ik vond het al heel wat dat ik dit had gelezen.

‍Even terug naar poëzie. Hoe maak je daarin je keuzes?
‍Nou, soms door vrienden. Een van de eerste dichters die ik leerde kennen was T. S. Eliot. Ik was toen achttien en had een vriendinnetje met wie ik op school zat. Zij kwam uit Canada en wist heel veel van Engelse literatuur. Ze gaf me toen een bundel van hem: The Waste Land. (Het barre land, red.) Dat heb je soms nodig; dat je iets krijgt van een vriend of vriendin. Wat ik heel leuk vind aan poëzie is dat je er naar terug gaat in verschillende fases van je leven. Ik las T.S. Eliot voor het eerst toen ik achttien was en ik ben altijd teruggegaan naar die dichtbundel. Je leest gedichten dan vaak weer op een heel andere manier.
‍

Je voelt de onrust van hem als persoon, maar op een of andere manier gaat er iets rustgevends van zijn gedichten uit.

Mijn man houdt ook erg van poëzie en had vroeger als student een radioprogramma over poëzie. Ik keek weleens in zijn boekenkast. Dan ontdek je zo eens wat. Ik heb de laatste twee jaar van mijn middelbare school in Italië op een internationale school gezeten. Daar werd ik me heel erg bewust van de Nederlandse identiteit. Ik wilde toen graag iets doen wat met mijn ‘Nederlander zijn’ te maken had. Dus toen heb ik mijn scriptie geschreven over de gedichten van Ida Gerhardt. Nederlandser dan dat kun je het niet krijgen natuurlijk. 

En een andere dichter die ik heel goed vind, is Hans Lodeizen. Die heeft niet zo heel veel geschreven omdat hij heel jong is overleden. Het zijn rustgevende gedichten, maar tegelijkertijd zit er heel veel onrust in hem als persoon. Hij was volgens mij homoseksueel en dat kon helemaal niet in die tijd. Daar schrijft hij ook over ... je voelt de onrust van hem als persoon, maar op een of andere manier gaat er iets rustgevends van zijn gedichten uit. Het is simpel op een goede manier. Zijn bundel Het innerlijk behang is echt de moeite waard. 

En wat heb je nog meer ontdekt in je boekenkast? 
‍Ik had Revolusi van David van Reybrouck er ook nog bijstaan. Dat is natuurlijk geen fictie, maar non-fictie, maar een ontzettend goed boek. Ik vind het belangrijk dat boeken mij een nieuw perspectief geven. Oek de Jong over die tijd in de Nederlandse geschiedenis, en The Long Song over slavernij. Dat doet Revolusi ook. Van Reybrouck heeft heel veel mensen geïnterviewd uit Indonesië over de periode rond en net na de Tweede Wereldoorlog. Hij gebruikt ook heel veel egodocumenten om de periode daarvoor te beschrijven en uit te leggen.

Hij gaat niet van het Nederlands perspectief uit. Dat heb ik zo gemist tijdens mijn studie. Alles was vanuit het Europese perspectief beschreven en ging alleen maar over Nederland. Met heel weinig aandacht voor wat er in de koloniën gebeurde of een kritisch geluid. Dat bestond toen nog bijna niet, terwijl het helemaal niet lang geleden is. Ik studeerde in de jaren negentig! Van Reybrouck doet dat gelukkig wel en hij is een erg goede schrijver. Revolusi leest als een trein. Dus die heb ik nog op mijn lijstje.
‍

Er zit zoveel humor in, ik ben constant aan het gniffelen als ik het lees.

‍
En dan had ik ook nog ... o ja, De Buddenbrooks van Thomas Mann. En dat is wel grappig, want bij Thomas Mann heeft iedereen het altijd over De Toverberg. Nou, dat is trouwens een boek dat ik heb weggelegd. Daar kwam ik niet doorheen. Ik vond het zo gedateerd. De Buddenbrooks is veel minder bekend terwijl het volgens mij zijn eerste boek is. Het gaat over zijn negentiende-eeuwse familie en het verval van die familie. En over het verval van de decadente, burgerlijke cultuur. Er zit zoveel humor in, ik ben constant aan het gniffelen als ik het lees. Maar dat lees je in geen enkele recensie terug, dat vind ik echt raar.

Zou het niet te maken kunnen hebben met jouw type humor? 
‍Ja. [lacht] Misschien. Weet ik niet. Maar wie ben ik? Ik denk toch dat het wel bewust door die schrijver is opgeschreven, want dat geeft een boek bijvoorbeeld een soort vaart. Daarvan krijg je zin om door te lezen. Humor is vaak onverwacht, hè? Dat maakt het dan geestig. Dat zit volgens mij toch meer in een boek dan in mij.

Ik hoorde je net wel iets interessants zeggen. ... over die een nieuwe perspectieven. Toen dacht ik dat je van een volksvertegenwoordiger eigenlijk ook niet minder mag verwachten, toch?
‍Precies. Helemaal mee eens!
‍

Als het om ons nationale verleden gaat, heeft Mark Rutte heel lang zijn ogen gesloten voor die andere perspectieven.

‍
‍Maar zie je het bij collega’s terug? 
‍Nou weet je... ik vind Mark Rutte een interessant voorbeeld. Hij is historicus, ik ben historica, dus we zijn allebei in deze materie geïnteresseerd. Maar als het om ons nationale verleden gaat, heeft hij heel lang zijn ogen gesloten voor die andere perspectieven. Hoelang hebben we wel niet géén excuses willen aanbieden voor de periode na de Tweede Wereldoorlog in Indonesië? Nu zijn we dan eindelijk zover.

En dat is precies wat ik bedoel. Dat je geen oog hebt voor andere perspectieven, zoals van de gekoloniseerden. Maar ook als het gaat om racisme en discriminatie. Dat heeft hij natuurlijk ook heel lang een beetje weggewimpeld. Zo van 'dat vind ik allemaal sociologe-taal’. 

Maar als je zo'n boek over een tot slaaf gemaakte vrouw leest, dan opent dat je ogen. Mark Rutte is een heel belezen man, hoor. Maar het is de kunst is om buiten je eigen comfortzone te komen en open te staan voor die andere perspectieven. Belezen zijn is wat dat betreft echt iets anders dan openstaan voor andere inzichten. 

Maar draag je dan ook niet de molensteen van je politieke achtergrond met je mee? VVD is natuurlijk conservatiever in die zin. Is het voor hen niet lastiger om breder te kijken?
‍Ja, dat zou kunnen. Maar daarom helpen verhalen juist om dat op een natuurlijke manier over te dragen aan je kiezers. Daarom vind ik cultuur zo belangrijk. En daarom wilde ik ook dit interview doen. Waar zijn we als land en als democratie als je andere perspectieven niet overdraagt aan anderen? Ik vind dat dat bij leiderschap hoort. Dat je mensen de ogen opent in plaats van bevestigen wat ze al vinden. Dat vind ik geen leiderschap.
‍
‍Vind je ook dat politiek een verantwoordelijkheid heeft in de 'ontlezing’ van Nederland? 
‍Jazeker. Daarom tweet ik af en toe over boeken, maar dat vind ik soms ook lastig. Moet ik nou gaan vertellen over wat ik lees? Dat kan overkomen als interessant-doenerij. Maar ondanks die gedachten vind ik het belangrijk om het enthousiasme voor lezen over te dragen. En dat vind ik ook zeker een taak voor de politiek. Dat we laten zien dat lezen iets toevoegt aan je leven. 

Heb je ook weleens boeken gelezen die je van (politiek) standpunt hebben doen veranderen?
‍… Even nadenken. Nee. Meer verhalen die verdiepend zijn, of die mij meer inzicht hebben gegeven. Dat wel. Ja. Maar echt van standpunt veranderen? Nee. 
‍

Er werd altijd gesproken over de Grote Drie: Hermans, Reve en Mulisch. Maar ik vind dat deze vrouw, Hella Haasse, een nog betere schrijfster is.

‍
Ik heb trouwens nog een boek dat ik nog niet genoemd heb. En dat is Heren van de thee van Hella Haasse. Dat vind ik een heel goed boek. Ook weer een boek dat inzicht geeft in Indonesië, Nederlands-Indië, daar is trouwens ook kritiek op te geven. Het is heel erg geschreven vanuit de witte Nederlander en niet van de anderen. Maar waarom ik het noem is, omdat er in haar tijd (Haasse leefde van 1918 tot 2011, red.) altijd gesproken werd over de Grote Drie: Hermans, Reve en Mulisch. Maar ik vind dat deze vrouw, Hella Haasse, een nog betere schrijfster is.

Ik denk dat het een teken van die tijd was. Dat die mannen gewoon serieuzer genomen werden. Maar als je hun boeken nu terugleest, vind ik Haasse het minst gedateerd. Dat is natuurlijk een teken van kwaliteit. Dat je niet gedateerd raakt en nog steeds heel leesbaar bent. Dat wil ik om die reden ook nog even zeggen. (Lachend) Gewoon de feminist in mij! 

Heb je nog meer tips of is dit zo'n beetje jouw bloemlezing? 
‍Ja, dit was mijn lijstje. 
‍

Ik heb het idee dat je taalvaardiger wordt wanneer je veel leest.

‍
Van wie zou je zelf boekentips willen ontvangen?
‍Sylvana Simons. Daar ben ik wel benieuwd naar.

Waarom precies? 
‍Ik vind haar altijd heel welbespraakt in de debatten en ik heb het idee dat je taalvaardiger wordt wanneer je veel leest. Ik denk dat ze misschien wel interessante boeken leest, en daar ben ik benieuwd naar!

‍En met welke auteur zou je weleens een avondje uit willen? Of van een diner willen genieten?
‍Dat zou David van Reybrouck zijn, want die man is zo 'breed': hij schrijft over geschiedenis én hij heeft laatst een heel interessante lezing over het klimaat gegeven. Hij schrijft ook over burgerberaden en nieuwe vormen van democratie. Hij lijkt me erg wijs en boeiend.

Laatste vraag: je kreeg het voor elkaar dat na het zomerreces de documentaire De blauwe familie zal worden vertoond in de Tweede Kamer. Is er ook een boek dat alle Kamerleden volgens jou zouden moeten lezen?
‍Nou ja, daar zou ik even over na moeten denken. Dan toch maar het eerste boek van mijn lijstje: The Long Song. Dat is gewoon zo verrassend en goed en niemand kent het nog. Ik gun het iedereen dat te lezen, dus dan ook de Kamerleden.


–––––––––––––––––

Bekijk hier alle door Corinne Ellemeet aanbevolen boeken. Volg Corinne op Twitter, Instagram of Facebook.

Foto's: Lotte Dale | GroenLinks