Leo, wat is het laatste boek dat je hebt aangeschaft?

Ik ben net terug van een stilte week in een klooster. Ik heb nauwelijks gesproken en veel gekeken, geluisterd en gelezen. Stilte is iets anders dan zwijgen. Stilte is kwaliteitsvolle aandacht. Ik had me wat boeken aangeschaft over de Benedictijnse monniken waar ik verbleef. En verrassend genoeg kunnen we ook in deze tijden veel van hen leren, zowel in ons persoonlijk leven als in pakweg management en leiderschap. Dat ontdek ik nu in het recente boek Benedictijnse Stuurmanskunst van Wil Derkse.

En wat ligt er momenteel op je nachtkastje?

De Geschiedenis van de Schoonheid van Umberto Eco. Hij verstaat als geen ander de kunst om verbanden bloot te leggen die we met een oppervlakkige blik niet zien. Literatuur, mode, poëzie, schilderkunst, architectuur en beeldhouwkunst van de Egyptenaren tot David Bowie. Hij ziet wat ik niet zie. Er is niet veel nieuws onder de zon maar uit de verbanden tussen het bestaande ontstaan telkens opnieuw wonderlijke inzichten. Het is de schoonheid van de troost in verrassende beelden en inzichtelijke teksten. Een goede voedingsbodem voor breedvoerige dromen. 

We kennen je natuurlijk vooral van je boeken over geluk en hoop. Daarnaast heb je samen met je vriend het aangrijpende boek De knikkers van Qadir geschreven. Twee totaal verschillende kanten van het leven. Merk je dat ook in je schrijfproces?

Ik heb de jongste tien jaar meer dan twintig boeken gepubliceerd op basis van het universeel wetenschappelijk onderzoek naar geluk, hoop en liefde. Daar komt vooral veel research en analyse bij kijken. Het persoonlijke zit dan in de synthese die ik daarvan maak en de vertaalslag om de Universiteitslaan dichter bij de Dorpsstraat te brengen, zodat iedereen die dat wil de wetenschappelijke inzichten kan toepassen in zijn eigen leven. Met de roman De Knikkers van Qadir heb ik werkelijk een persoonlijke grens verlegd. Het boek gaat over de toevallige ontmoeting die ik had met een Afghaanse vluchteling die ik plots op de hoek van onze straat tegenkwam omdat er een groot asielcentrum werd geopend in ons dorp. Ik doe al dat onderzoek naar hoop en geluk en dan staat daar plots een man uit het ongelukkigste en meest corrupte land van de wereld voor mij. Ik heb de tijd genomen om naar zijn hallucinant verhaal te luisteren en na vijf jaar hebben we samen het verhaal van zijn leven geschreven. Of beter: het verhaal van de vluchteling die in ieder van ons schuilt. Het is een roman en die gaat over de grote thema’s van het leven door de ogen van mijzelf en die van een vader op de vlucht. 

‍

Het was niet de bedoeling een roman te schrijven. Maar ik kon niet anders. Het verhaal schreeuwde om verteld te worden.

Hoe ziet je schrijfproces eruit? Kun je daar iets over vertellen?

Het was niet de bedoeling een roman te schrijven. Maar ik kon niet anders. Het verhaal schreeuwde om verteld te worden. Ik heb vijf jaar met hem meegelopen in onze samenleving, die zogezegd ‘streng maar rechtvaardig’ is. Toen dat niet zo bleek te zijn, ben ik naar zijn emoties gaan graven. Nachten lang. En toen kwamen de verhalen. Onstuitbaar en waardevol. We hebben ze in één adem en met één pen opgeschreven. Dat heeft mijn leven veranderd en hij is mijn beste vriend geworden. Ik merk nu aan de reacties van de lezers dat het ook hun kijk op de wereld door elkaar schudt. Dat wil ik met mijn boeken bereiken, zowel in fictie als in non-fictie: mensen aan het denken zetten en liefst ook tot enige actie bewegen. Ik noem mijn werk ‘infospiratie’: inspireren op basis van informatie. 

We weten dat je een realistische optimist bent. Zo heb je eens gezegd dat je ‘een paraplu meeneemt als je weet dat het gaat regenen’. Lees je zelf ook vooral boeken die met positiviteit te maken hebben? Of mag het ook best een beetje schuren?

Geluk en verdriet liggen vaak dichter bij elkaar dan je zou denken. Ik ben niet zo’n vrolijke Frans in het gewone leven en dat hoeft ook helemaal niet. Ik volg het wetenschappelijk onderzoek naar geluk, hoop en liefde maar lees er verder weinig over. Boeken met zonnetjes en ballonnen zijn aan mij niet besteed. De boeken die ik lees zitten vaak vol weemoed en melancholie over wat het zou kunnen zijn en wat we er maar van bakken. Geef mij maar een boek dat schuurt en ontroert. 

Voor je boeken heb je enorm veel research gedaan en vele onderzoeken bij elkaar gebracht. Dat leidde tot een standaardwerk op het gebied van geluk. Waar word jij nou zelf erg gelukkig van?

De boeken zijn ook in heel veel talen vertaald. Daardoor krijg ik nagenoeg elke dag mails van mensen, ergens in de wereld, die op een of andere manier geïnspireerd zijn door mijn werk. Dat is zalig. En het leert me veel over ‘de mens’. Geluk is onze universele drijfveer en hoop is de motor waardoor wij niet stil vallen. Iedereen vult dat op zijn eigen manier in. Maar er zijn inderdaad universele inzichten waarin ik mij ook als mens herken. Dat we bijvoorbeeld niet gelukkiger worden van ‘mijn dingen’ maar van ‘andere mensen’ en hoe diverser ons sociaal kapitaal is, hoe gelukkiger we zijn. Daarom word ik bijvoorbeeld ook gelukkig van met een jongen die in een rolstoel zit, naar het theater te gaan omdat hij daar op zijn eentje niet geraakt. Maar de gesprekken die we daarna hebben zijn onbetaalbaar. 

Wat lees je graag als je niet aan het werk bent en gewoon even wilt ontspannen? En heb je tips in deze hoek?

Dan lees ik graag poëzie. Of filosofische verhaaltjes, zoals die van Toon Tellegen. Woorden en zinnen die gelaagd zijn en waar je wat op mag kauwen om er voor jezelf betekenis in te vinden. En ook dan steekt de weemoed op. Ik lees nu bijvoorbeeld in voorzichtige hapjes de verzamelde poëzie over omgaan met verdriet: The Art of Losing, poems of grief and healing van Kevin Young. 

Je bent ook auteur van kinderboeken. Welke boeken las je zelf als kind? En zijn er specifieke titels waaraan je goede herinneringen bewaart?

Ik woonde in zo’n klein Vlaams dorp dat helemaal leek op de wereld in de boeken die ik in de dorpsbibliotheek verslond: die van Pietje Puk. Ik woonde in Strooiendorp, hij in Keteldorp. En de eenvoudige verhaaltjes over zijn leven als postbode, waren de spiegel van de onverstoorbare rust in ons dorp. Met titels als Pietje Puk betrapt een inbreker wist je trouwens meteen wat er ging gebeuren. Ik heb pas nog zo’n exemplaar gevonden op de rommelmarkt. Spanning nul. En toch. Ik kreeg tranen in de ogen toen ik het herlas. 

‍

Wij zijn als mens niet alleen lichaam en geest maar ook een verzameling van unieke verhalen. In die verhalen kunnen we elkaar ontmoeten, verbinden en versterken. Dat is de kracht van literatuur en verbeelding.

Zijn er boeken die je kijk op de wereld veranderd hebben of die op een andere manier enorm veel indruk hebben gemaakt?

De impact van een boek hangt nauw samen met het moment in je leven waarop je het leest, denk ik. Ik herinner me hoe ik in mijn jeugd Honderd jaar eenzaamheid van Marquez las en compleet overdonderd werd door de kracht van de verhalen die daarin verteld worden. Hoe Remedios de Schone de lakens open vouwde en ten hemel steeg, terwijl het begon te regenen en die regen pas vijfentwintig jaar later ophield. Zoiets. Ik geloof nog altijd in de enorme kracht van sterke verhalen. Wij zijn als mens niet alleen lichaam en geest maar ook een verzameling van unieke verhalen. In die verhalen kunnen we elkaar ontmoeten, verbinden en versterken. Dat is de kracht van literatuur en verbeelding.

Van welke inspirerende Nederlander of Belg zou jij zelf graag boekentips ontvangen?

Ik lees weinig recensies en boekentips zijn vaak zo persoonlijk dat wat voor de ene iets betekent, helemaal niets zegt voor de ander. Toch heb ik van goede vrienden wel boeken gekregen die me geraakt hebben: Gloed van Sandor Marai bijvoorbeeld en De acht bergen van Paolo Cognetti. Die geef ik dan op mijn beurt weer vaak door als cadeau. 

‍

In elke mens sluimert een verhaal. Het komt erop aan goed te luisteren.

Met welke schrijver - bij voorkeur uit België of Nederland - zou jij wel eens een avond willen stappen, praten, doorbrengen?

Ik zou niet weten waar ik het met schrijvers over zou willen hebben. Geef mij maar een spontaan gesprek met een gewone mens die ik ergens ontmoet. In elke mens sluimert een verhaal. Het komt erop aan goed te luisteren. En zonder oordeel. Goede schrijvers zijn goede luisteraars denk ik. Maar als je aandringt: de Vlaamse schrijver Stefan Hertmans en de Nederlandse Kader Abdolah. Zij hebben een indrukwekkend oeuvre bij elkaar geschreven en steunen ook heel vaak op waargebeurde feiten waar ze sterke verhalen van maken. Omdat ik naar hen opkijk, had ik mijn roman De Knikkers van Qadir met een klein hartje naar hen opgestuurd. En tot mijn blijde verrassing hebben ze me allebei laten weten wat een goed boek ze het vinden en waarom. We zouden dus wel iets gemeenschappelijks vinden om over te praten. Over het kleine in het grote, bijvoorbeeld. 

Welk boek zou je zelf graag geschreven hebben?

Het Ultieme Kinderboek, dat nog niet bestaat. Nu ik kleinkinderen heb, mis ik vooral ‘grote verhalen’ in lectuur voor erg jonge kinderen. Musti gaat naar zee en dat is het dan. Daarom heb ik mijn wetenschappelijk werk over geluk, hoop en liefde vertaald op het niveau van jonge kinderen. Daar zijn twee reeksen uit gekomen: Felix zoekt geluk (voor kleuters) en Geluk voor Kinderen (voor zes tot tienjarigen). Meer dan 50.000 kinderen in Vlaanderen en Nederland lezen die boeken. Dat doet me enorm plezier. Net als het feit dat ook die boeken in zoveel talen vertaald zijn. Het besef dat er nu ergens kinderen in Japan, China, Korea en Rusland mijn verhaaltjes aan het lezen zijn, doet me heel veel plezier. Omdat ze ergens over gaan. Maar het Grote Ultieme Kinderboek, dat moet nog geschreven worden. 

Ben je al met een nieuw boek bezig? Tipje van de sluier? 

Ik ben altijd met veel projecten tegelijk bezig. Dat houdt me alert voor wat er zich in het hoofd en het hart van mens en maatschappij afspeelt. Ik werk aan een nieuw kinderboek. En in coronatijden heb ik tijd gemaakt om het onderzoek naar Hoop en Liefde te vertalen in twee praktische boeken die deze thema’s voor iedereen heel toegankelijk maken: Hooptimisme – 100 sleutels voor een hoopvol leven en Van Harte – 100 sleutels voor een liefdevol leven. Daarnaast werk ik aan een project dat in mijn hoofd ‘heel groot’ is maar dat ik wil zien uitmonden in wat op het eerste zicht iets ‘heel klein’ is. Geen idee wat het uiteindelijk wordt. Maar daar zijn dan zo’n stilteweken in een afgelegen klooster weer goed voor. (lacht) 

‍

–––––––––––––––––

Bekijk hier alle door Leo Bormans van Steijn aanbevolen boeken.

De boeken van Leo zijn verkrijgbaar via Libris.nl en Bol.com. Wil je meer weten over Leo? Check leobormans.be