De favoriete boeken van Thijs Launspach

Je hebt het druk zeker, zo met de lancering van je boek?
Ja klopt, het is een gekkenhuis. Er zijn ook heel veel events en congressen dus daar heb ik het ook druk mee, maar het is nog wel leuk! Dus nu gaan we een uurtje praten over boeken? Leuk, twee uur zou ook nog wel lukken.

Welk boek ben je nu aan het lezen?
‍Ik ben net klaar met Hoe doen we het? van Milou Deelen. Over (het taboe op) vrouwen en hun seksualiteit. Meestal lees en luister ik een boek tegelijkertijd. Het audioboek dat ik net geluisterd heb, is iets heel anders. Het nieuwe boek van cultuurcriticus Douglas Murray: The war on the west. Een heel conservatief boek over het verlies van westerse waarden. Ik vind het leuk om vanuit verschillende richtingen boeken te lezen.

Met welke blik lees je zo’n boek dan?
Ik heb ooit van een van mijn favoriete psychologen geleerd dat het een belangrijke vaardigheid is om naar mensen te luisteren die je iets kunnen vertellen wat je nog niet weet. Ook als je het er niet mee eens bent. Dat probeer ik actief te doen in mijn leven. Ik vind het interessant om een boek uit het andere kamp te lezen. Bovendien gaat het ook wel over dingen waar ik me zorgen over maak. De intolerantie voor meningen die afwijken, de cancelcultuur.

‍

Ik vind dat dingen veel te snel worden uitgegeven

‍
Hoe beoordeel je zo’n (controversieel) boek dan?
Niet zoals ik een hotel zou beoordelen. Als het een goed boek is, beoordeel ik het op de gedachten die ik ervan krijg. Als het niet zo’n goed boek is, wat ook nog weleens voorkomt, dan wordt schrijfstijl heel belangrijk. Ik vind dat dingen veel te snel worden uitgegeven. Het is dan moeilijk om verder dan de kritiek te komen. En er zit voor mij wel een verschil tussen wat ik lees voor mijn werk of voor mezelf. Voor Milou las ik The body keeps the score (Traumasporen, red.) van Bessel van der Kolk. Een van de meest indrukwekkende psychologieboeken die ik de afgelopen tijd heb gelezen. Een nieuwe kijk op trauma en wat dat met mensen doet; dat lees ik niet als roman tussendoor, maar omdat ik er iets van wil leren. Ik heb altijd een stapel boeken met ezelsoren op mijn bureau liggen waarvan ik nog aantekeningen moet maken. En dat doe ik ook echt in een document. Anders heb ik heel veel tijd in een boek geïnvesteerd maar blijft er uiteindelijk niks hangen, dat vind ik zonde.

Hoe bepaal je wat je wanneer gaat lezen?
Boeken die ik als research lees voor mijn eigen boek, beschouw ik als werktijd. Dat komt er daarom wat makkelijker tussendoor. Ik lees minder dan ik zou willen ter ontspanning. Daar kom ik weinig aan toe, tenzij ik op vakantie ben; dan lees ik ongelooflijk veel. Maar er zit geen lijn in. Ik heb tegenwoordig een lijst met boeken die ik nog wil lezen, maar daar kijk ik eigenlijk nooit op, haha.

Welke boeken staan daar hoog op?
Even kijken … Guns, germs and steel van Jared Diamond: een soort macrogeschiedenis over de ontwikkeling van de mens, die erg interessant lijkt te zijn. En ik kijk erg uit naar het nieuwe boek van Michel Houellebecq. Volgens mij zijn ze nog met de vertaling bezig, maar dat boek staat helemaal bovenaan mijn lijst!

Hoe ben je tot je tips gekomen?
‍Het is een beetje als kiezen uit je favoriete kinderherinneringen, het gaat niet echt. Maar er zijn een aantal schrijvers geweest die heel belangrijk zijn geweest in verschillende fases van mijn ontwikkeling. Van hen heb ik meestal ook het complete oeuvre gelezen. Houellebecq noemde ik al. Elementaire deeltjes is een van de beste boeken die ik ooit heb gelezen.
‍

Het is geen fijne plek in het universum van Houellebecq

‍
Waarom?
‍Het is een heel weidse roman. Op één niveau gaat het over twee broers. De ene wordt natuurkundige. Hij is een beetje autistisch, een sociaal gemankeerde man. En de andere, Bruno, is de hele tijd op zoek naar intimiteit en seksualiteit om zich levend te voelen. Ik vind dat hij heel mooi de tijdsgeest vangt in zijn boeken. Het zijn personages, maar je leest heel veel over de wereld waarin ze leven. Het is geen fijne plek in het universum van Houellebecq. Het is een vrij donkere, koude werkelijkheid waarin ik me gek genoeg wel kan vinden en die me ook troost biedt. Bovendien is hij erg grappig, ook al is hij behoorlijk aanstootgevend. Hij komt vaak in het nieuws met provocerende meningen, maar zijn boeken zijn geweldig mooi.

Hoe stemt zijn donkere wereldbeeld je dan hoopvol?
Ik weet niet of het per se hoopvol is, maar ik vind het troostrijk. Als je ergens woorden voor hebt, dan snap je het. Dat is wat de filosoof Ludwig Wittgenstein ook zei. En dat is wat je in psychologie doet: je laat iemand praten. Maar je geeft ook woorden aan de ervaring en dat is wat een goede schrijver ook doet. Het gevoel dat iemand de wereld op dezelfde manier snapt als ik. En die mij de wereld iets beter leert kennen omdat hij me er taal voor geeft. Dat doet Houellebecq voor mij.

En in welke fase van je leven zat Houellebecq?
Ik kreeg Elementaire deeltjes op mijn zestiende verjaardag van mijn toenmalige beste vriendin, op wie ik smoorverliefd was. Ik las het voor het eerst op mijn achttiende. Toen vond ik het wel interessant, maar was ik nog een beetje jong. Ik heb het opnieuw leren kennen toen ik 25 was. Toen heb ik zijn complete oeuvre gelezen en dat vond ik echt geweldig.

Welke schrijvers hebben nog meer hun stempel op je gedrukt?
Rond mijn achttiende las ik veel van Douglas Coupland. Hij is begin jaren negentig erg bekend geworden met zijn boek Generatie X. Dat is het lijfboek geworden van de generatie voor mij. Het boek gaat over drie gedesillusioneerde twintigers: een stel en nog een man. Ze trekken zich terug uit de maatschappij, of – zoals ze het zelf noemen – het kistkalverenwerkbestaan: cubicle work met eindeloze kantoordagen vol zinloos werk. Ze gaan in de woestijn zitten en om de tijd te doden, gaan ze elkaar verhalen vertellen. Ik vond het erg indrukwekkend omdat het heel veel woorden geeft aan de tijdgeest. Nou moet ik eigenlijk een voorbeeld verzinnen, maar dat heb ik even niet paraat, haha. Oh, ze gebruiken bijvoorbeeld het begrip ‘timesnack’: dat hele kleine beetje tijd waarin je wacht tot je computer opgestart is en je dus even niet kunt werken.

Coupland heeft een heel lichte stijl die heel grappig en actueel is. Een meer recent boek van hem is Player one. Het is eigenlijk een lezing in de vorm van een boek. Over vijf heel specifieke personages in 2015, die toevallig in een bar op een vliegveld bij elkaar komen. Een dominee die geld heeft gestolen van zijn parochie, een vrouw die op haar eerste date in twintig jaar gaat … als zij in de lounge van het vliegveld zitten, vergaat de wereld. Er ontploffen dingen, er is een vuurregen: een geweldige premisse.

‍

Ik hou niet zo van te positieve boeken of mensen.

‍
Wel weer een schrijver met een duister wereldbeeld.
‍Ja, dat klopt. Dat hoort wel bij mij, denk ik. Ik hou niet zo van te positieve boeken of mensen. Ik zou mezelf gezond sceptisch noemen met een zwak voor auteurs die de zwaarheid van het bestaan aanreiken. In onze maatschappij ontkennen we dat die er is, we doen net of alles maakbaar is, zelfs ons gevoel. In mijn nieuwe boek schrijf ik over de geluksindustrie die je voorspiegelt dat je altijd gelukkig kunt of moet zijn. Als je maar een bepaald boek leest of een product koopt. Maar ondertussen bekrachtigt die industrie het gevoel dat je er nog niet bent. En dat je een sukkel bent als je niet gelukkig bent. Schrijvers die eren dat het leven soms gewoon zwaar is; daar kan ik veel meer mee.
‍

Mensen zijn maximaal 70% van de tijd gelukkig. Sommigen iets meer, de meesten iets minder.

‍
Hoe verhoudt je eigen werk zich tot die opvatting? Het gelukkiger worden houdt wel verband met je vak, toch?
Nou, tot voor kort wisten psychologen niet zoveel over geluk. Dat is een recente stroming: de positieve psychologie. Daarvoor ging psychologie vooral over mensen minder ongelukkig maken. Dat is iets anders dan iemand gelukkiger maken. Mensen zijn maximaal 70% van de tijd gelukkig. Sommigen iets meer, de meesten iets minder. Daar hebben we het maar mee te doen! Mijn werk gaat over hoe je jezelf in deze woelige wereld sterk kunt houden als mens. Dat is misschien wel een overeenkomst met de schrijvers die ik goed vind. Hoe ingewikkelder de wereld, hoe steviger we in ons fundament moeten staan. En daarvoor moet je een aantal dingen over jezelf weten en een aantal dingen kunnen. Zoals op een gezonde manier omgaan met stress, af en toe op de rem trappen. Snappen dat je niet alleen maar acceptabele en begerenswaardige eigenschappen hebt. Iedereen heeft stomme kanten en je kunt niet overal goed in zijn. Nog een belangrijke is verbinding met anderen. We leven steeds individualistischer en vinden onszelf het middelpunt van het leven, daarmee raken we anderen uit het oog. Terwijl we uit onderzoek weten dat juist die andere mensen zo ontzettend belangrijk zijn om je goed te voelen. Fysieke verbinding, dus niet via telefoon of Instagram, is ontzettend belangrijk voor je mentale gezondheid.

Je hebt natuurlijk research gedaan. Zijn er bepaalde auteurs of collega’s die je hebben geïnspireerd?
Jazeker, Jordan Peterson is echt een held van me. Hij is ook een controversieel figuur, komt vaak in het nieuws met allerlei meningen overgrote, gewichtige, politieke zaken. Dat geloof ik allemaal wel, maar ik vind zijn psychologische werk erg interessant. Hij heeft een boek geschreven dat een aantal jaar geleden een bestseller was: 12 rules for life (12 regels voor het leven, red.). Die regels neem ik erg ter harte. Zoals: zorg dat je vrienden mensen zijn die het beste voor je willen. Of: sta rechtop met rechte schouders. Dat soort regels legt hij op een heel mooie manier uit en ik ben het erg eens met zijn levensfilosofie. Niet dat je zoveel mogelijk geluk uit het leven moet halen, maar verantwoordelijkheid op je moet nemen.

Een andere inspiratiebron is een Duits-Engelse auteur: Johann Hari, bekend van zijn boek Lost connections (Verbinding verbroken, red.). Dat is een commentaar op psychologie. Hij stelt dat er veel mensen depressief of angstig zijn en dat we dat probleem individualiseren: het heeft te maken met een stofje in je hersenen en je kunt het leven niet aan, dus gaan we je behandelen met pillen of therapie. Hari zegt dat het wel degelijk met de persoon te maken heeft, maar dat er een aantal belangrijke facetten zijn. Het gaat om connectie met anderen, werk, onszelf, ons verleden. Als je dat niet hebt, is het niet zo gek dat je psychologisch lijdt, zegt hij. Hij maakt zich zorgen, net als ik, over de vereenzaming in de maatschappij. Ik ben het met hem eens dat stoornissen te maken hebben met de omstandigheden waarin we leven. Je kunt die dingen niet los van elkaar zijn.

Als er mensen in jouw voetsporen zouden willen treden, welk boek moeten ze dan zeker lezen?
Er zijn een aantal zeer belangrijke, zeker als het om mijn inhoudelijke werk over psychologie gaat. 12 rules for life noemde ik al. Ik ben nu erg bezig met het werk van Carl Gustav Jung, de Zwitserse psychiater. Hij is enorm belangrijk geweest, maar zijn werk is een beetje verstoft geraakt. Jung is de grondlegger van de archetypes. Het voorbeeld dat ik vaak noem, is Gandalf uit The Lord Of The Rings. Dat is het archetype van de oude, wijze man die advies geeft. Hij is precies hetzelfde als Perkamentus uit Harry Potter. Zo kun je een aantal van die archetypes heel makkelijk terugvinden. Jung schrijft vrij ingewikkeld, maar wat je kunt doen, is zijn autobiografie lezen: Memories, dreams, reflections. En hij heeft later in zijn leven nog een vrij toegankelijk boek geschreven: De mens en zijn symbolen.

Verder heb ik onlangs Giftige positiviteit, of Toxic positivity van Whitney Goodman gelezen. Dat gaat over dat we tegenwoordig alleen nog maar positief mogen zijn. En dat mensen je meteen negatief vinden als je gewoon een klotedag hebt. Dat is een trend waartegen zij ingaat. Een heel interessant boek waaraan ik veel gehad heb!

Een andere is Damiaan Denys, een psychiater en hoogleraar die bij het AMC werkt. Hij schrijft veel over redenen waardoor we tegenwoordig snel van het pad raken. En over mensen met redelijk lichte klachten die de psychiatrie overspoelen omdat ze denken dat ze het leven niet aankunnen. Hij schrijft niet zoveel voor het grote publiek, maar heeft Het tekort van het teveel geschreven.

En nog een boek dat veel voor me gedaan heeft, is Bullshit Jobs van David Graeber. Over het fenomeen dat een hele hoop mensen die nu aan het werk zijn, zelf niet het nut van hun eigen baan zien. Als je werk doet dat geen betekenis heeft, word je doodongelukkig. Dat zijn een aantal boeken die op werkgebied veel voor me hebben gedaan.
‍

In zijn oeuvre komt veel absurdisme voor: katten die kunnen praten, mensen die wekenlang vastzitten in een put. Hij schrijft magisch realisme.

‍

En op persoonlijk vlak?
Ik heb een aantal belangrijke auteurs al genoemd: Houellebecq, Coupland. Iemand die er voor mij ook echt bij hoort, is Haruki Murakami. Ik las Norwegian wood als eerste. Een liefdesverhaal in de studentenwereld van 1969 in Japan. Een revolutionaire tijd waarin een wat eenzame jongen verliefd wordt op een getroubleerd meisje. Een prachtig boek en een van zijn meest gangbare en realistische boeken. In zijn oeuvre komt veel absurdisme voor: katten die kunnen praten, mensen die wekenlang vastzitten in een put. Hij schrijft magisch realisme. Er gebeurt bijna altijd iets magisch, maar het is geen fantasy; het gaat over echte thema’s. Hij heeft een heel lichte manier van schrijven en een prachtige manier van beschrijven. Kafka on the shore vind ik ook heel mooi. Hij beschrijft mooie, onzekere personages die iets op te lossen hebben in de wereld.

Van wie zou je zelf leestips willen ontvangen?
Van Dirk De Wachter. Ik heb een aantal mooie boeken van hem gelezen, over de raakvlakken tussen de maatschappij en de psychiatrie. Hij geeft wonderlijke lezingen waarin hij bijvoorbeeld een nummer van Nick Cave als kapstok gebruikt. Ik denk dat hij interessante tips heeft, die behoorlijk afwijken van anderen.

En met wie zou je weleens een avondje door willen zakken?
Een van mijn grote helden, is William Shakespeare. Ik kan wel een half uur over hem praten, maar hij is zo’n genie; daar zou ik weleens mee in een Londense bar willen zitten. Het is overigens de vraag of hij al zijn stukken zelf heeft geschreven. Waarschijnlijk is dat niet zo en was het een collectief of een schuilnaam. De Shakespeare die wij kennen, was waarschijnlijk een soort Joop van den Ende die heel goed dingen kon verkopen, maar zelf niet de skills had het zelf te schrijven.

En als het een levende auteur moet zijn, dan toch graag Houellebecq. Wat een maffe man is dat zeg! Kettingroker, drinker, hij mompelt maar wat. Dat lijkt me heel interessant.

Wil je zelf nog iets kwijt over een bepaald boek?
‍Nou, nu je het zegt … binnenkort komt mijn eigen boek uit, haha! Daar heb ik twee jaar aan gewerkt. Niet de makkelijkste jaren. Ik moest veel verwerken en wat ik opschreef zelf gaan leven. Maar er ligt nu een resultaat, waar ik heel blij mee ben. Het is een goed en fijn boek geworden dat gaat over mentaal gezond zijn in onze gestoorde wereld. Een wereld waarin we steeds maar weer het gevoel krijgen aangepraat dat we niet goed genoeg zijn. Door reclame, verwachtingen, social media. De boodschap is steeds: je bent er nog niet. Ik zou zeggen dat het antwoord op die vraag is dat je snapt dat je goed bent zoals je bent. Je moet echt op jezelf leren vertrouwen, wat iets heel anders is dan je zelfvertrouwen boosten. Het boek is klaar, het komt eraan. Ik kan het nu nog alleen uit het nest duwen en hopen dat het gaat vliegen!